In het vorige bericht hebben we gezien dat het afsmelten van landijs en gletsjers weliswaar gemiddeld tot een verhoging van de zeespiegel leidt, maar dat dat overal anders is en dat er zelfs sprake kan zijn van een daling. Voor onze kust wordt al heel lang met behulp van boeien de hoogte van de zeespiegel gemeten. Voor de kust van Den Helder al zelfs bijna 150 jaar, vanaf 1865. Het is een van de langste meetreeksen op aarde. Zo’n meetboei zit vast aan de bodem van de zee en meet door middel van drukmeting de hoogte van de waterkolom erboven. De gegevens worden dan omgerekend naar het ‘zeeniveau’ ter plekke.
Nu is die zeebodem ook geen statisch punt, de aardkorst beweegt bijna overal. Die aardkorst drijft als het ware op de mantel dieper in de aarde. Je kunt het het beste vergelijken met een waterbed. De belangrijkste oorzaak van die korstbewegingen is isostasie. Isostasie betreft verticale bewegingen van de aardkorst als gevolg van bijvoorbeeld afsmelten van landijs of gebergtevorming, en het zogenaamde gravitatie-effect.
Wat isostasie doet kan men goed waarnemen in Scandinavië. Vanwege het afsmelten van het landijs na de Weichselijstijd (vanaf 10.000 jaar geleden) veert het – ontdaan van de loodzware last van het ijs – stevig op. Rond de Botnische golf liggen oude stranden die momenteel ver boven het huidige wateroppervlak uitsteken. De Höga Kusten/Kvarken rond de Botnische Golf is sinds de laatste ijstijd 285 m. omhoog gekomen ten opzichte van het huidige zeeniveau. En dan te bedenken dat het zeeniveau sindsdien zo’n 120 m gestegen is! Het laatste uur voor de Botnische Golf en de Oostzee is derhalve geslagen: door de isostatische opheffing zal de verbinding met de Noordzee tussen Denemarken en Zweden over niet al te lange tijd verlanden, en de Oostzee/Botnische Golf zullen meren worden. Datzelfde lot is vanwege dezelfde reden ook de Hudsonbaai in Oost-Canada beschoren, tenzij de volgende ijstijd snel aanbreekt. De isostatische uplift aan de zuidrand van de Hudsonbaai is zo’n 272 m. ten opzichte van het huidige zeeniveau.
In Europa is behalve het opveren van Scandinavië nog een andere endogene kracht flink actief, namelijk gebergtevorming. De Alpen komen nog steeds omhoog. In de gebieden daar tussenin beweegt de aardkorst minder hard. Of dat naar boven of naar beneden is hangt van de positie af ten opzichte van de hevig bewegende delen. Op bovenstaande figuur is te zien dat NW Nederland langzaam daalt, terwijl ZO Nederland langzaam omhoog komt. Dat is al lange tijd zo, dit soort processen gaan langzaam en duren heel lang. Op onderstaande kaart is de bodembeweging in Nederland weergegeven zoals die voorspeld wordt door Rijkswaterstaat tot 2050. Het gaat me in dit bericht vooral om de grote beweging: NW daalt, ZO stijgt. Er zijn nog veel meer processen actief die van invloed zijn op bodembeweging in ons land, zoals inklinken van veen en klei en delfstofwinning, maar die zijn in dit verhaal van ondergeschikt belang. Op de kaart is te zien dat de verwachting is dat de omgeving van Den Helder licht zal dalen.
Bron: Rijkswaterstaat
Maar nu de crux van dit bericht: wat doet de zeespiegel in Den Helder? Ik heb daar al vaker over geschreven, onder andere hier.
Welnu, de zeespiegel in Den Helder stijgt, zoals we meten vanaf 1865. Dat is geen verrassing, het gemiddeld zeeniveau is vanaf het eind van de laatste ijstijd, zo’n 12.000 jaar gelden , al ongeveer 120 meter gestegen. In het begin heel snel, en de laatste eeuwen met een gemiddelde snelheid van ongeveer 10 a 20 cm per eeuw. De zeespiegelstijging in Den Helder is de afgelopen 100 jaar niet meer dan ongeveer15 cm gestegen. Dat betreft de relatieve zeespiegelstijging, dus inclusief de bodemdaling ter plaatse van ongeveer 5 cm/eeuw. En van een versnelling is geen sprake, kijk maar:
Bron: PSMSL
Dat is merkwaardig, want we werden de afgelopen jaren gebombardeerd met alarmistische berichten over afsmelten van de Groenlandse ijskap, van de ijskap van West Antarctica en van veel gletsjers op aarde. Nu ligt Nederland zo ver van Groenland af dat afsmelten van landijs daar tot een lichte verhoging van de zeespiegel bij Nederland moet leiden. Zie het vorige bericht over het gravitatie-effect. En afsmelten van landijs op Antarctica zal zeker leiden tot een stevige niveaustijging bij Nederland, vanwege de afstand tot Antarctica. Maar niets van dit alles. Sterker: het relatieve zeeniveau voor de kust is al bijna 30 jaar stabiel, de trend is horizontaal. En dat ondanks de lichte bodemdaling ter plekke!
Zijn de boeimetingen bij Den Helder dan onbetrouwbaar? Nee, niets wijst er op dat er meetfouten zijn. Klik eens op de link van PSMSL onder de grafiek en grasduin eens in de data. Rijkswaterstaat levert de boeidata aan deze organisatie. Hoe is dit dat te verklaren? Voordat ik me daar aan waag wil ik in een volgend bericht ook nog even naar de andere kant van de aarde kijken wat de zeespiegel daar doet. Tot dan!