Fig.1 Bron: wikipedia
IJsplaten (ice shelves) omzomen driekwart van de kustlijn van Antarctica. Ze vormen de verbinding tussen de ijskap op het continent en de Zuidelijke Oceaan. Het afkalffront is de zeewaartse grens van de rand van de ijsplaat en tevens de grens van de Antarctische kustlijn. De ligging ervan kan geleidelijk veranderen door aanhoudende groei of terugtrekking, of sneller door ijsbergen die afkalven en het instorten van ijsplaten.
Satellietwaarnemingen hebben aangetoond dat een afname van het ijsplaatoppervlak kan leiden tot het dunner worden van gletsjers stroomopwaarts en een versnelde afstroom van de gletsjers. Een theorie is dat door versneld afstromen van gletsjers de stabiliteit van het landijs wordt ondermijnd. Daar heb ik een paar jaar geleden al eens wat over geschreven, zie hier en hier .
Fig.2 Bron: http://www.antarcticglaciers.org
Metingen van de locatie van het afkalvende voorkant van ijsplaten zijn in het verleden gedaan met behulp van verschillende methoden, zoals historische scheepswaarnemingen, luchtfotografie, radar en satellieten. De gebruikte methodes kennen hun beperkingen voor wat betreft ruimtelijke dekking, hoeveelheid gegevens en de resolutie. Dat geldt ook voor de zogenaamde steady state benadering die bij gebrek aan metingen van ijsverlies door afkalvingsprocessen werd en wordt gebruikt.
Dat werd anders met de komst van state of the art satellieten. Van die laatste hebben Andreasen et al gebruik gemaakt bij hun onderzoek naar het afkalven van ijsplaten. Dat heeft geresulteerd in een opmerkelijke publicatie in mei 2023 met als titel “Change in Antarctic ice shelf area from 2009 to 2019”. Andreasen et al hebben de jaarlijkse positie van het afkalfront op 34 ijsplaten gemeten over een periode van 11 jaar van 2009 t/m 2019. Ze gebruikten meer dan 350 multispectrale optische beelden, verkregen met het MODIS-instrument aan boord van de Terra- en Aqua-satellieten van NASA.
Fig.3 Bron: Andreasen et al
Figuur 3 geeft de ligging van de afkalffronten op een zestal ijsplaten weer vanaf 1947 . De fronten zijn geprojecteerd op MODIS-satellietbeelden van 2019 en geven de diverse mogelijkheden van frontverplaatsing weer.
De onderzoekers berekenden de verandering in ijsmassa met behulp van het waargenomen verschil in oppervlakte tussen 2009 en 2019, de gemiddelde ijsdikte, de dichtheid en de bewegingssnelheid. Zo werd een vrijwel compleet beeld verkregen van de verandering van ijsmassa en oppervlak van vrijwel alle ijsplaten op Antarctica:
Fig.4 Bron: Anreasen et al
Figuur 4 geeft de verandering in het oppervlak van ijsplaten van 2009 t/m 2019 weer. De cirkels geven de totale hoeveelheid ijsoppervlak (in km2) aan, rood bij afname, blauw bij toename. In de afgelopen jaren is een afname van het oppervlak aan ijsplaten op het Antarctisch Schiereiland (6693 km2) en West-Antarctica (5563 km2) tenietgedaan door een forse groei van het oppervlak aan ijsplaten in Oost-Antarctica (3532 km2) en de grote Ross- en Ronne-Filchner-ijsplateaus (14 028 km2).
In totaal is het oppervlak van de Antarctische ijsplaten sinds 2009 met 5305 km2 toegenomen, goed voor een toename aan ijsmassa van 661 Gt. Opzienbarend, zeker als je de voortdurende berichtgeving de afgelopen jaren over afname van Antarctische ijsplaten in ogenschouw neemt.