Ik probeer dit soort berichtgeving altijd te vermijden, maar toevallig ving ik vanmiddag een flard van de radiozender Radio1 op. Het was rond half 6, en ik herkende het programma aan de stem van de mevrouw die het programma presenteert. Het programma heet Nieuws en Co en ik weet dat dat programma, met die vertrouwde stem van de presentatrice, bij veel mensen binnenkomt als ’betrouwbaar’. Maar dat is het niet altijd.

De weerman kwam er in, Marco heet hij, en hij duidde de milde temperaturen van de afgelopen dagen in ons land.  Hij zei dat dit een duidelijk signaal was dat de wereld aan het opwarmen is. Hij zei: “welkom in het nieuwe klimaat”. Het afgelopen jaar was het een na warmste jaar sinds de metingen. Geen record, maar toch.  Nu is het inderdaad de afgelopen eeuw wat warmer geworden, gemiddeld een kleine 1 °C op deze planeet. Op het NH wat meer, op het ZH wat minder. De kans dat het t een na warmste jaar is dat gemeten is, is daarom nu groter dan pakweg 80 jaar geleden.  2017 was het jaar met een super-El Niño, en daar zijn we langzaam van het herstellen.

De vraag is: kun je de zeer milde temperaturen van de afgelopen weken gebruiken als ‘bewijs’  dat de opwarming nu werkelijk menens is? Natuurlijk niet. Klimatologische veranderingen voltrekken zich in lange periodes, gewoonlijk met een lengte van 30 jaar. Een zeer milde januari in 2020 is geen bewijs van klimatologische verandering. Kijk maar eens naar het krantenbericht hierboven: op 16 januari 1947  werd het volgend de krant maar liefst 17 °C in Maastricht.  Ik heb het even nagetrokken: de maximum temperatuur werd toen 17,2 °C. Het KNMI vond in 2016 dat dat naar beneden moest worden gecorrigeerd tot 16,5 °C. Nog steeds veel warmer dan we de afgelopen dagen hebben gemeten in ons land. Er was toen vrijwel zeker geen weerman die stelde:  “welkom in het nieuwe klimaat”. Dat is maar goed ook, want tot midden jaren ’70 van de vorige eeuw koelde het op aarde af (ondanks een toenemend CO2-gehalte).

Bron: Earth

Hierboven ziet u de temperatuur rond 18 uur vandaag op het NH. Het groen rondje ligt voor de Nederlandse kust, en daar hoort een luchttemperatuur bij van 8,1 °C. Dat is hoog vergeleken met de gemiddelde temperatuur van midden januari voor ons land. Maar kijk nu eens naar de kaart hieronder:

Op dezelfde breedte als Nederland, aan de kust in ZW Canada (groene rondje) was de temperatuur aan de kust vanavond bijna -23 °C.  Dat is voor deze locatie heel erg koud. Zou de lokale weerman het daar vandaag ook hebben over “welkom in het nieuwe klimaat”? Misschien wel, maar dan met een ander ‘nieuw klimaat’  in gedachten dan weerman Marco van Radio1.

Wat de werkelijke oorzaak van de afgelopen dagen was ziet u op de weerkaart van vandaag van het KNMI:

Bron: KNMI

Zeer zachte oceaanlucht wordt vanuit het ZW met forse kracht onze kant op gestuwd. Het brongebied van die zachte lucht is de subtropen boven de Atlantische Oceaan. Die hoge temperaturen ontstaan dus door advectie, de aanvoer van lucht uit andere streken. Dat heeft te maken met de ligging van hoge- en lagedrukgebieden boven West-Europa en de aangrenzende oceaan.

Bron:Earth

Op de kaart hierboven is het windveld aan het aardoppervlak te zien, met kleine pijltjes. De kleuren geven de windsnelheid aan.  Het groene cirkeltje boven de Noordzee geeft een windsnelheid van 43 km/u aan, en de windhoek is 230 ° (ZW). Leuker is om wat hoger in de lucht te kijken , want daar zijn luchtstromen die als touwtjes van een marionet aan de wind beneden trekken:

Bron: Earth

Die roodpaarse slingerende band is de straalstroom, die met grote snelheid in de bovenlucht rond de aarde stroomt. De windsnelheid aan de Nederlandse kust was vandaag op deze hoogte van ongeveer 8 km maar liefst  192 km/uur, maar nog wat hoger kan die straalstroom wel meer dan 300km/uur halen.  Die slinger van de straalstroom zorgde er de afgelopen dagen voor dat zeer zachte lucht uit het ZW werd aangevoerd in ons land. En niet alleen in Nederland, want een groot deel van Europa heeft te maken met die straalstroom die ver noordwaarts reikt.  Maar kijk nu ook eens naar Noord-Amerika: daar ligt de lus van de straalstroom juist erg zuidelijk, zodat makkelijk zeer koude poollucht over Noord-Amerika kan uitstromen. Dat zie je vaak: Noord-Amerika koud, dan Europa zacht, en andersom.

De ligging van de straalstroom op een bepaald moment bepaalt dus heel sterk de verdeling van warme en koude lucht. Die lussen liggen soms een poosje op dezelfde plaats, en verplaatsen zich dan weer , altijd naar het oosten. Waardoor ze het ene moment stil liggen en het andere moment bewegen weten we niet goed. Als we dat mechanisme wel zouden kennen zouden we het weer voor bijvoorbeeld de komende maanden kunnen voorspellen. Het lijkt er op dat die lussen in de straalstroom zich de afgelopen decennia aan het verdiepen zijn, dat de lussen dus groter worden. Hoe dat komt weten we niet. Sommige klimatologen zien dat als een gevolg van de opwarming van de aarde de afgelopen eeuw, anderen betwijfelen dat. Het is erg moeilijk om dat met zekerheid vast te stellen.

Wat in elk geval niet klopt is wat weerman Marco beweerde: een paar weken zacht weer in Nederland is nog geen bewijs van een veranderend klimaat. Maar vele duizenden luisteraars van Radio1  zullen in het weerpraatje een bevestiging zien van wat ze elke dag horen en lezen over het klimaat: het wordt anders en het wordt verschrikkelijk. Het is de druppel die de steen uitholt, een ijzeren wet uit het handboek voor propaganda.