Die zon laat me niet los

Ik moet nog even terug komen op het bericht van 15 augustus j.l. In dat bericht was ik voorzichtig met het trekken van conclusies uit de grafiek die een gesmoothde lijn van het aantal zonne-uren per etmaal toonde vanaf 1957 t/m 2018. Ik waarschuwde voor een op de loer liggende cirkelredenering. Daar moet ik op terugkomen nu ik documentatie gelezen heb over het gebruik van de pyranometerdata voor het berekenen van de zonneschijnduur.

Fig. 1  Bron: Wikipedia

Vanaf 1901 gebruikte het KNMI de Campbell-Stokes zonneschijnmeter met papierstrookje, vanaf 1992 wordt in De Bilt de zonneschijnduur berekend aan de hand van de data van de pyranometer. Die overschakeling was op aanraden van de WMO, maar het KNMI heeft de Campbell-Stokes zonneschijnmeter nog tot 2006 parallel mee laten lopen met de pyranometer. Dat resulteerde in 14 jaren vergelijkingsmateriaal tussen de oude en de nieuwe meter.

Fig. 2  Bron: https://www.kippzonen.com

Ondanks lichte resultaatverschillen tussen het papieren strookje en de pyranometer gaat het KNMI er van uit dat de berekeningen van de zonneschijnduur aan de hand van de pyranometerdata tenminste gelijkwaardig zijn aan die van de papieren variant.  Dat betekent dat we aan de hand van de zonneschijnduurdata een prima beeld kunnen krijgen van veranderingen in bewolkingsgraad. Immers, bij zonneschijnduur gaat het om de periodes van direct zonlicht. Zodra er een wolk voor de zon schuift verandert het directe zonlicht in diffuus zonlicht.

Op basis van de data van het KNMI van de zonneschijnduur per etmaal (SQ) in De Bilt sinds 1901 heb ik een grafiek gemaakt van de jaarlijkse zonneschijnduur in De Bilt vanaf 1901:

Fig. 3  Data: KNMI

Figuur 3 toont dat de jaarsommen van de zonneschijnduur tot begin jaren ’80 schommelen rond de 1500 uur per jaar. Daarna begint het aantal uren zonneschijn te stijgen. Als we de zonneschijnduur beschouwen als een proxy voor de bewolkingsgraad betekent dit dat de gemiddelde jaarlijkse bewolkingsgraad vanaf begin jaren ’80 gestaag afgenomen is.

Fig. 4  Data: KNMI

In figuur4 is de jaarlijkse zonneschijnduur vanaf 1980 t/m 2019 weergegeven. De lineaire trendlijn spreekt boekdelen: tussen 1980 en 2019 is de zonneschijnduur in De Bilt met ruim 32% toegenomen! De enig mogelijke oorzaak van deze zeer grote toename van de zonneschijnduur is de gestage afname van de bewolkingsgraad sinds 1980.