Fig.1 Bron nu.nl
Een lezer van Klimaatgek wees me op een artikel van Nu.nl (figuur 1) over het grijze winterweer van afgelopen dagen in Nederland. Nu lees ik nu.nl nooit, uit principe, maar mijn nieuwsgierigheid was wel gewekt. Mijn oud-leerlingen kunnen waarschijnlijk meteen feilloos het doel van de foto met ‘obligate ijsbeer bij smeltwater’ in figuur 1 duiden. Mij gaat het nu om de verklaring voor het grijze winterweer. Peter Siegmund en Alwin Haklander van het KNMI werden daarover geïnterviewd.
Dat opwarming op grote hoogte boven de Noordpool van invloed is op de luchtcirculatie op het NH is bekend, en als die opwarming afwijkend is van wat we gewend zijn dan ontstaat er luchtcirculatie die we in een bepaalde periode niet vaak zien. Alwin Haklander zegt: “Maar klimaatverandering speelt ook een rol. De brongebieden van onze winterkou, zoals de Noordpool en Rusland, warmen veel sneller op dan gemiddeld.” Wat me stoort aan deze opmerking is dat het grijze weer van de afgelopen week, met temperaturen rond het vriespunt, gecorreleerd wordt aan klimaatverandering. En aan de hoge lentetemperaturen in 2020 in NO Siberië zoals dat even verderop in het artikel wordt gedaan. Over dat laatste heb ik al eens wat geschreven, lees het hier eens na.
Fig.2 Bron: Bron: GISS/NASA
Lees hieronder verder:
In figuur 2 heb ik de mei temperaturen van 2020 vergeleken met die van de gemiddelde mei temperaturen over de periode 2000-2009. De warmte in NO Siberië is duidelijk te zien, maar ook te zien is dat grote delen van Europa en Noord Amerika toen kouder waren dan normaal. Dat was het gevolg van de sterke slingeringen van de straalstroom. De ruimtelijke spreiding van kou en warmte waren in mei en nu ook, de uitkomst van een complex van factoren. Daar zal ongetwijfeld ook de opwarming van hogere breedten op het NH een rol in gespeeld hebben, maar een knappe jongen die oorzaak en gevolg uit elkaar kan houden. En de hogere temperaturen in het afgelopen voorjaar in NO Siberie oorzakelijk verbinden met het grijzemuizenweer van deze week is natuurlijk een gotspe.
Wouter van Bernebeek van Weerplaza doet er in het artikel van nu.nl nog een schepje bovenop: “Deze luchtdrukkaart hoort bij schaatsweer, maar ‘de koude lucht is op’.” Dat is niet waar, onzin natuurlijk. Normaal gesproken hoort bij NO wind in de winter vriezend weer. Maar of dat het geval is hangt niet af van de windrichting die we in Nederland meten maar van het brongebied van de luchtmassa die Nederland binnenstroomt. En dat hangt weer samen met de ligging van hoge- en lagedrukgebieden in Europa. Als we strak vriesweer willen in Nederland ligt er een blokkerend hogedrukgebied boven Zuid Zweden dat zorgt voor de aanvoer van koude en droge lucht uit NW Rusland. Dat was nu niet het geval, terwijl de windrichting in Nederland toch NO was. Hoe kan dat?
Ik heb voor 5 januari 2021 de windrichting op 850 hPa (ongeveer 1500m hoogte) bekeken via de website earth.nullschool.net:
Dit is de luchtcirculatie boven Europa op 5 januari 10 uur (Nederland):
Fig.3 Bron: earth.nullschool.net:
Klik op de link onder de figuur om het bewegende beeld te zien. Met rood heb ik de windrichting op 850 hPa getekend. Die lucht was niet koud en afkomstig uit NW Rusland maar zacht en kwam uit het oostelijk deel van de Middellandse Zeegebied, pikte onderweg wat koude mee in Oost Europa en boog boven Wit Rusland naar het W af als gevolg van de ligging van een lagedrukzone boven centraal Europa. Het is dus logisch dat deze NO wind geen sterk vriezend weer meebracht. Die koude lucht (-10°C/-20°C) zit er overigens wel in het noordelijk deel van West Rusland.
Het is een goedkope en veel toegepaste truc in dit soort berichtgeving om alleen de ‘opvallende warmte’ te volgen. Er zijn ook plekken op aarde waar het de afgelopen dagen extreem koud was en ook dat is het gevolg van de ligging van hoge- en lagedrukgebieden en de daaruit voortvloeiende luchtcirculatie. Dit is er een van:
Fig. 3 Bron: Electroverse
Figuur 3 is een bericht van de website Electroverse en gaat over de bittere en exceptionele koude in het NO van Canada een paar dagen geleden.
Een ander voorbeeld, nog krachtiger naar mijn mening. Een kennis van me die in Japan woont schrijft me de laatste tijd over de juist opvallend lage temperaturen en grote sneeuwval vanaf begin december. Ik citeer uit zijn email van 6 januari 2021: “…er is hier in Japan tot nu toe sprake van een buitengewoon koud begin van de winter, met termen als “een situatie zoals slechts een paar keer per eeuw voorkomt”. We hebben 2 sterke koufronten achter de rug met lokaal veel sneeuw en het volgende, nog sterkere koufront zal de komende dagen overtrekken. Op Hokkaido werd in de laatste week van december -32.6 C gemeten ( uitzonderlijk maar geen record). In Tohoku zijn gebieden waar tot nu toe al 4x zoveel sneeuw is gevallen als normaal. Zelfs het leger is op grote schaal ingezet (uitzonderlijk maar niet zonder precedent”. Zie dit begeleidend videootje:
Als ik naar de luchtcirculatie in Oost Azië op 5 januari 2021 kijk (850hPa) zie ik deze situatie:
Fig. 4 Bron: Nullschool
De pijl geeft de luchtstroom weer die uiteindelijk Japan bereikt. Brongebied: NO Siberië. Volg de link onder de figuur om op de ‘bewegende’ website te komen! Die lucht uit het NO van Siberië waait, met een korte onderbreking, al vanaf begin december over Japan. En in NO Siberië is het momenteel –uiteraard heel anders dan afgelopen mei- erg koud. Op 5 januari 2021 werd in Werchojansk midden op de dag -42 °C aangetikt.
Update 7 januari 2021, om te laten zien dat de kou nog niet ‘op’ is 😉 :
Fig.5 Bron: Electroverse
Fig.6 Bron: Electroverse