Een drogreden of schijnreden is een vorm van argumentatie die op zich logisch lijkt maar het niet is. Drogredenen worden vaak gebruikt in discussievoering om tegenstanders de mond te snoeren. Zo gebruiken klimaatalarmisten graag de drogreden “bewijs door bewering” om de mensheid te wijzen op de gevolgen van de opwarming van de aarde. Maar ook onbewust spelen drogredenen in het dagelijkse leven een soms overheersende rol.
Bron: woodfortrees
Bewijs door bewering is de methode waarbij men zijn gelijk tracht te halen door steeds opnieuw hetzelfde argument te herhalen, of door te (blijven) zeggen dat het waar is, zonder hiervoor bewijs te tonen en zonder rekening te houden met tegenargumenten. De gedachte is dat als iets maar genoeg herhaald wordt men dit als waarheid zal aanvaarden. Uit de propagandatheorie weten we dat dit werkt. De bewering ‘het wordt steeds warmer’ is zo vaak herhaald dat die als het ware geïnstitutionaliseerd is geraakt. Dat wil zeggen, door de meeste mensen aanvaard wordt als de waarheid. Media spelen in dit proces een belangrijke rol doordat zij als het ware het echoapparaat zijn dat de bewering alsmaar herhaalt. Er is dan sprake van argumentum ad nauseam, een argument dat makkelijk kan weerlegd worden met bewijs maar dat voortdurend door de tegenpartij wordt genegeerd.
Een argumentum ad nauseam is de bewering dat het op aarde steeds warmer wordt. In bovenstaande grafiek is te zien dat ongeveer vanaf het begin van het nieuwe millennium de gemiddelde temperatuur op aarde niet meer stijgt. De lengte van die periode hangt af van de datareeks die men hanteert. Dat is opmerkelijk, omdat de stijging van het CO2-gehalte in de atmosfeer gewoon doorgaat: van 365 ppm in 2000 tot 400 ppm in 2014.
Bron: NOAA
Dat CO2 een broeikasgas is lijdt geen twijfel, dat de mens mede oorzaak is van die stijging is ook geen geheim. Maar het blijkt dat vanwege de tegenkoppelingsmechanismen van het systeem aarde-atmosfeer de relatie CO2 – temperatuur zo complex is dat wetenschappers zich geen raad weten met die stilstand in de opwarming. Daar is op deze plek al veel over geschreven. Het blijven vasthouden dat stijging van CO2 moet leiden tot opwarming is een voorbeeld van een andere drogreden, slippery slope genoemd. Het slippery slope argument is een poging om aan te tonen dat situatie A onherroepelijk zal leiden tot situatie B. Op zich is dit een logische redenering, op voorwaarde dat er een aantoonbaar causaal verband is tussen situaties A en B. Wanneer dat niet het geval blijkt te zijn of zoveel tegenkoppelingsmechanismen bevat dat er geen sprake meer is van een een-op-een causaal verband, dan gaat het om een drogreden waarbij de gevolgen van situatie A schromelijk worden overdreven.
Maar terug naar het onderwerp, het voortdurend herhalen van iets dat al 14 jaar niet meer juist blijkt te zijn. Dat belangengroeperingen zoals milieuorganisaties deze redeneertruc toepassen ligt voor de hand. Iets anders is het als media en politici datzelfde ook doen, vaak uit onwetendheid of gemakzucht. Dat is mijns inziens niet acceptabel. Vaak wordt dan verwezen naar de ‘overweldigende meerderheid van wetenschappers’ die de redenering ondersteunt. Ook dat is een drogreden, namelijk argumentum ad populum , het beroep op de meerderheid. In de wetenschap is dat een doodlopende weg en strijdig met de wetenschappelijke methode van waarheidsvinding. Die ‘overweldigende meerderheid’ blijkt overigens helemaal niet te bestaan; zie het artikel van Richard Tol.
Wellicht een volgende keer nog wat meer voorbeelden van drogredenen in het klimaatdebat.