Antarctica op geologische tijdschaal

Bron:  NASA

Van diverse kanten wordt de laatste tijd gewaarschuwd dat de massa landijs op Antarctica misschien aan het afnemen is, en dat dat versneld wordt door de invloed van de omringende oceanen. In het bericht van 24 juni 2018 heb ik daar wat over geschreven. Nu ligt er op Antarctica een pakket ijs dat bij volledige afsmelting een zeespiegelstijging van 58 meter zal veroorzaken. Dat duurt dan nog wel vele duizenden jaren voordat dat het geval KAN zijn. Het is aannemelijk dat tegen die tijd Koning IJstijd allang weer zijn rentree heeft gemaakt. Eigenlijk weten we nog tamelijk weinig van de situatie op Antarctica . Er zijn enige tientallen wetenschappelijke stations op Antarctica maar het continent is immens groot en er wordt nog maar relatief kort onderzoek op Antarctica gedaan.

Op bovenstaande plaatjes ziet u de situatie zonder en met ijs. Het is geologisch gezien nog niet zo heel lang geleden dat Antarctica niet alleen ijsvrij was, maar zelfs begroeiing had. In de grafiek hieronder is de temperatuurgang te zien vanaf het begin van het Tertiair (65 mln jaar BP) tot heden ( 0 jaar BP).

Bron: Global Warming Art project

Die temperatuur op Antarctica daalde gestaag – met een koude onderbreking  in het Oligoceen – tot de huidige situatie. De geologische tijdperken waarin landijs ontstond zijn met blauw aangegeven. De oorzaak van de afkoeling was het ontstaan van de zogenaamde Circum-Antarctische zeestroom rond Antarctica. Deze zeestroming zorgt er ook tegenwoordig nog voor dat Antarctica thermisch geïsoleerd ligt. De Circum-Antarctische zeestroom ontstond toen aan het begin van het Tertiair Australië losraakte van Antarctica (continental drift). Tot zo’n 50 miljoen jaar geleden zat Australië nog aan Antarctica vast en werd de zeestroom bij elk rondje gedwongen om een bocht naar de tropen te maken. Vanaf 50 miljoen jaar BP was het gat tussen Antarctica en Australië groot genoeg om de zeestroom door te laten en werd het water kouder en kouder, en daarmee ook Antarctica.

Bron:  Youtube

De ligging van de continenten bepaalt in sterke mate de ligging van de zeestromen. Die zeestromen zijn op hun beurt de grote regelaars van de regionale klimaten op aarde. De warmte-inhoud van de oceanen  is immens, maar de opname en afgifte van warmte gaat in een traag tempo. Enkele jaren geleden heb ik daar al eens een bericht over gemaakt.

Zo’n 2,5 miljoen jaar geleden ontstond de situatie zoals we die nu kennen: de aardse temperatuur is laag (ice house) vergeleken met een groot deel van de aardse geschiedenis maar schommelt.  Die schommelingen kennen we als glacialen en interglacialen. De afgelopen 1 miljoen jaar duurt een glaciaal gemiddeld 100.000 jaar en een warm interglaciaal ongeveer 10.000 jaar.  We zitten momenteel aan het eind van het huidige interglaciaal (rode stip links in de grafiek):

Bron:  Sime et al 2009

Die schommelingen in het Pleistoceen worden veroorzaakt door de baan van de aarde rond de zon en de stand van de aardas in combinatie met de ligging van de continenten. Zie daarover dit bericht. CO2 speelt in dit verhaal geen rol van betekenis.

De discussies rond Antarctica zijn van de afgelopen decennia. Dat is geologisch gezien een zo’n korte periode dat die niet in bovenstaande grafiek is weer te geven. Een volgende keer zoom ik in op de huidige temperaturen op Antarctica.