Prikkels in wetenschap net zo pervers als bij banken

miedema

Bron:  UU

Dat is de kop boven een interview met Frank Miedema, vandaag in de Volkskrant. Miedema is decaan van het UMC Utrecht en een van de initiatiefnemers van ‘Science in Transition’. Dat is tevens de naam van het congres dat KNAW vandaag en morgen houdt in Amsterdam. Boodschap: het moet anders in de wetenschap. Kritische burgers weten al langer dat er wat mis is in de wetenschappelijke wereld. En dan heb ik het niet alleen over de recente grote schandalen van frauderende individuele wetenschappers. Er is langzamerhand iets ‘verdorvens’ in de wetenschap geslopen die ondermijnend werkt.

De titel van het artikel slaat onder andere op de perverse prikkel van geld en publicaties die er voor zorgt dat er een rat race is ontstaan onder wetenschappers. Er is daardoor een sfeer ontstaan van ‘u vraagt en wij leveren’. Kwaliteit van onderzoek wordt niet, zoals het grote publiek gelooft, gehandhaafd door streng publicatiebeleid bij bekende bladen als Nature en Science. Miedema hierover:  “ De peer review, waarbij vakgenoten  een studie keuren vóór publicatie, schiet ernstig tekort….Met een studie van matige kwaliteit kun je Science of Nature halen, zolang het maar een spectaculaire claim is over een onderwerp dat in de mode is.

De mythe dat wetenschappers altijd nobele mensen zijn wordt in stand gehouden en gevoed door de wijze waarop de populaire media omgaan met wetenschap. In de ‘Position Paper’  van Science in Transition staat over de rol van de journalistiek:  “ Ook al worden er periodiek heroïsche pogingen ondernomen en zijn er goede uitzonderingen, het is de vraag of we van de journalistiek zoals die nu is georganiseerd en gefinancierd veel moeten verwachten om de “enchanted view” te weerleggen en het publiek op te voeden met een realistischer wetenschapsbeeld. De wetenschap zit te springen om journalisten van het kaliber Joris Luyendijk die heeft laten zien dat met een niet aflatende reeks diepte-interviews de mechanismen achter de wereld van de conflicten in het Midden-Oosten, van de vaderlandse politiek of van de Londense City effectief kunnen worden blootgelegd. 

…. In het licht van dit alles is het niet verbazend dat vele prominente wetenschappers, documentairemakers, museumconservatoren en wetenschapsjournalisten –soms onbewust, soms opgejaagd door de noodzaak financiering te vinden –maar blijven kiezen voor het perspectief van de onfeilbare wetenschap. In een goedbedoeld en publicitair knap offensief om het grote Nederlandse publiek van de noodzaak te overtuigen meer geld in onderzoek te investeren had de voormalige president van de KNAW, Robbert Dijkgraaf, het plan opgevat een aantal goedgebekte jonge onderzoekers in het programma De Wereld Draait Door van Matthijs van Nieuwkerk hun werk te laten presenteren. Het verbaast niet dat het ook nu weer voornamelijk bèta-onderzoek betrof en evenmin dat succesverhalen de boventoon voerden. Dat is begrijpelijk genoeg. Het buitengewoon hoge tempo van het programma biedt geen enkele ruimte voor de nuance, de twijfel en de wanhoop die bij elk onderzoek hoort. Gelukkig is er dankzij het onderdanige gedrag van Van Nieuwkerk die zijn hoge gast stelselmatig met “professor” aanspreekt ook geen risico op kritische vragen. Het grote publiek wordt echter gestijfd in zijn traditionele visie op wetenschap.”

cartoon7

Bron: Bokbluster

Bovenstaande geldt, misschien wel in versterkte mate, ook voor de klimatologie. Ik denk hier aan de schandalen rond de uitgelekte emails van climategate, maar ook wijze waarop het IPCC is georganiseerd. Juist voor een onderwerp als klimaatveranderingen, met zijn sterke politieke implicaties, is het gevaar van wetenschappelijke ontsporing groot. Het is juist die sterke vervlechting met de politiek die sterk sturend werkt op geldstromen richting wetenschappelijk onderzoek. Je graaft als wetenschapper je eigen graf als je niet meegaat in de maalstroom van ‘opwarming’  en ‘klimaatverandering’. Kenmerkend voor een dergelijke hype is de snelheid waarmee de piketpaaltjes verzet worden als blijkt dat het zo’n vaart niet loopt met die opwarming of die verandering.

Die piketpaaltjes staan nu bij het begrip ‘duurzaamheid’. Op universiteiten is dit de afgelopen jaren geïnstitutionaliseerd in de oprichting van allerlei bureaus en ‘interdisciplinaire’ instituten die zich bezig houden met duurzaamheid in de breedste zin des woords. Vaak betekent dat niets meer dan dat men ‘tegen’  klimaatverandering is, ‘voor’ schone energie en ‘tegen’  proefboringen naar schaliegas. Die 55 hoogleraren die enkele maanden geleden actie voerden tegen proefboringen naar schaliegas   waren daar een tekenend voorbeeld van; ze zijn grotendeels afkomstig van dergelijke bureaus. Weet u het nog: op één na had niemand van hen verstand van gasboringen maar er wel een uitgesproken mening erover. Hoe betrouwbaar is wetenschap als je dergelijke ‘actievoerders’ namens die wetenschap aan het woord laat? Een schande bovendien dat in eerste instantie Trouw, maar daarna ook alle andere populaire media maar al te graag ruimte gaven aan de oproep van deze niet-deskundige hoogleraren.

cartoon6

Bron:  Hotrock

Tot slot nogmaals de Position Paper: “Het systeem legt niet alleen druk op de integriteit van de individuele onderzoeker, wetenschap is daarnaast een grootschalig bedrijf geworden waarin grote bedragen nodig zijn voor de instandhouding van een technologisch hoogwaardige infrastructuur. Professionele belangenverstrengeling is in deze context een haast vanzelfsprekend bedrijfsrisico geworden. Daarbij gaat het doorgaans niet om persoonlijk gewin, maar wel om belangen als het verkrijgen van subsidies en het kunnen publiceren in de goede tijdschriften waarover commissies en redacties beslissen waarin concurrenten zitting hebben of betrokkenheid bij het beoordelen van projecten en artikelen. Professionele belangenverstrengeling kan ook te maken hebben met diepe persoonlijke wetenschappelijke overtuigingen ten aanzien van onderwerpen in het vak. Die worden echter vaak ingebracht in debatten alsof ze van absolute onafhankelijke wetenschappelijke kwaliteit zijn.  ”. 

Dat laatste is mijns inziens in het klimaatdebat nogal eens het geval. Ik wens de deelnemers aan het congres in Amsterdam vandaag en morgen veel wijsheid!