Bjorn Lomborg stuurt onvermoeibaar berichten de wereld in over energie en klimaat. Die berichten zijn zonder uitzondering gebaseerd op betrouwbaar onderzoek, waar hij overigens zelf zijn steentje aan bijdraagt.

Fig.1   Bron: LinkedIn bjornlomborg

De grafieken hierboven spreken boekdelen. Ze tonen het effect van de energietransitie in Europa op de prijs van elektriciteit voor huishoudens en bedrijven in de EU en in de UK. Omdat de meeste industrieën en alle stuwende dienstverlening vrijwel volledig afhankelijk zijn van elektriciteit als energiebron is deze ontwikkeling rampzalig voor de Europese economie.

De energietransitie is de overschakeling van fossiele energiedragers naar ‘hernieuwbare’ energiedragers en nucleaire energie. De uitbreiding van het aantal kernreactoren gaat helaas maar heel langzaam, maar wind- en zonne-energie zijn de afgelopen twee decennia vooral populair geworden in de EU (en UK).

Fig.2   Bron: ourworldindata

Veel landen op aarde zijn te arm om te kunnen kiezen voor minder fossiele en meer hernieuwbare energie. Die landen zijn al blij als ze op de een of andere manier voldoende betaalbare energie voor hun burgers en bedrijven kunnen organiseren. In de praktijk betekent dat meestal fossiele energie.

Rijkere landen hebben die keus wel. In figuur 2 vergelijk ik de mate van energietransitie in de EU en de USA vanaf 1985. De grafieken tonen het relatieve aandeel in elektriciteitsopwekking voor nucleaire energie, fossiele energie en hernieuwbare energie. Het gebruik van fossiele energie in de USA ligt over de hele periode bijna 20% hoger dan in de EU, maar het tempo van de afname van het gebruik van fossiele energie voor elektriciteitsopwekking is in beide landen vergelijkbaar.

Dat laatste geldt niet voor nucleaire energie. Terwijl in de USA over de hele periode het aandeel nucleair ongeveer gelijk blijft, daalt dat aandeel in de EU vanaf ongeveer 2000 gestaag. Die daling vertoont een versnelling als in 2012 Duitsland (lees: Angela Merkel) besluit om op termijn alle kerncentrales te sluiten.

De derde grafiek laat zien dat sinds begin jaren 2000 het aandeel van hernieuwbare energiedragers in de EU veel sneller toeneemt dan in de USA. Daardoor werd de afhankelijkheid van  hernieuwbare energie (lees: wind en zon) in de EU veel groter dan in de USA. Over de gevolgen daarvan voor de elektriciteitsproductie heb ik hier al vaker geschreven, zie onder andere hier.

Fig.3   Bron: ourworldindata

Figuur 3 toont de energietransitie sinds 1985 van Duitsland en de UK. Beide landen zijn erg ‘vooruitstrevend’ in de transitie van fossiel naar hernieuwbaar. In de grafieken van Duitsland zorgt het sluiten van de kernenergiecentrales voor een daling van nucleaire aandeel in elektriciteitsproductie van 30% in 2000 tot nagenoeg 0% in 2023 (en 0% in 2025). Hernieuwbare energie stijgt razendsnel van 5% in 2000 tot meer dan 50% in 2023. De fossiele inbreng daalt van 65% in 2000 tot 46% in 2023. Wat dat betekent voor periodes van Dunkelflaute heb ik al een paar keer laten zien (zie o.a. hier en hier). De grafieken van UK  van nucleair en hernieuwbaar zijn iets minder extreem als die van Duitsland, maar de daling van fossiel is spectaculair.

Het vervelende en kostbare van een groot aandeel van hernieuwbare energie in de elektriciteitsproductie is dat een enorme backup van het hernieuwbare net noodzakelijk is. Wind en zon zijn immers afhankelijk van wind en zon. ’s Nachts, op donkere dagen en of dagen met weinig wind zal er toch geleverd moeten worden. UK kan dat relatief makkelijk vanwege de Britse aardgasvelden in de Noordzee. Duitsland is noodgedwongen zijn bruinkoolmijnen aan het uitbreiden en houdt ze tenminste tot 2038 open. Ik voorspel dat als het energiebeleid van Duitsland niet snel verandert, die bruinkoolmijnen makkelijk 2100 (zullen moeten) halen.

Een ander groot nadeel van de opwekking van elektriciteit met behulp van molens en zonnepanelen is dat het elektriciteitsnetwerk ‘verzwaard’ dient te worden. Toevallig staat er vandaag een artikel in de Nederlandse kranten wat dat in ons land gaat kosten:

Fig.4   Bron: Telegraaf

Toen ik het las knipperde ik met mijn ogen. Onbetaalbaar. En ook helemaal niet nodig als je die elektrificatie van Nederland niet in zo’n moordend tempo wil doorvoeren. En o ja: mocht het allemaal verwezenlijkt gaan worden, dan is het goed te bedenken dat de invloed daarvan op ‘klimaatverandering’ zo goed als nihil zal zijn.

Fig.2   LinkedIn bjornlomborg

Tot slot een grafiekje waarin de correlatie tussen het aandeel zon en wind in de elektriciteitsproductie afgezet wordt tegen de elektriciteitsprijzen voor huishoudens en bedrijven in een aantal landen. Let eens op de positie van de aangegeven Europese landen, en vergelijk dat met die van USA, India en China. Trump hoeft helemaal geen importheffing aan de EU van 25% op te leggen om de Amerikaanse markt te beschermen. Dat hebben die EU landen zelf allang gedaan met hun torenhoge elektriciteitsprijzen. Europese producten  zijn daardoor in toenemende mate onbetaalbaar geworden.

In zijn toespraak op het ARC congres afgelopen week schetste sir Paul Marshall een vernietigende analyse van het Britse en Europese (en Canadese en Australische) energiebeleid en waarschuwde hij voor de gevaren van voortzetting van de huidige koers:

“Groot-Brittannië en Duitsland zijn de zondebokken van Net Zero. Ideologische ijver zorgt ervoor dat we welvaart en bestaansmiddelen opofferen voor verwaarloosbare veranderingen van CO2 in de atmosfeer. Het is een collectief actieprobleem: als slechts enkele landen offers brengen en andere niet, dan vegen we onze welvaart gewoon weg.”

Sinds het begin van de industriële revolutie eind 1700 is de gemiddelde concentratie van kooldioxide (CO2) in de atmosfeer met ongeveer 140 ppmv toegenomen tot de huidige hoeveelheid van ongeveer 420 ppmv. Dat is veel hoger dan de concentraties van de afgelopen 800.000 jaar, die volgens ijskerndata zelden boven de 300 ppmv uitkwamen.

Regelmatig laait er weer de discussie op over de vraag of de recente toename van het atmosferisch CO2 wel (grotendeels) mensenwerk is en geen natuurlijke verklaring heeft. Ferdinand Engelbeen schreef onlangs met twee collega’s van de website CO2-Coalition een artikel over de herkomst van de recente  CO2 toename in de atmosfeer. Volgens de drie auteurs is het onomstotelijk aangetoond dat de huidige toename van CO2 voornamelijk te wijten is aan antropogene uitstoot.

Veel interessanter is de vraag wat voor invloed méér CO2 heeft op het aardse klimaat. Daarbij spelen publicaties van o.a. William Happer, Van Wijngaarden, Lindzen en anderen een belangrijke rol. Méér CO2 zal waarschijnlijk nauwelijks nog invloed hebben op de stralingsbalans van de aarde. Het is intussen  duidelijk geworden dat de toename van het CO2 gehalte wel gezorgd heeft voor een flinke toename van de plantengroei, inclusief de voedselproductie.

Voor wie geïnteresseerd is in de discussie over de herkomst van de CO2 toename raad ik het artikel sterk aan! Het is hier te downloaden.

Dit zijn kort de bevindingen in het artikel: Lees verder →

Fig.1   Bron: Google Earth

Een aantal jaren geleden schreef ik al eens over station Eelde, een van de 5 hoofdstations van het KNMI. Het meetveldje van het KNMI is gelegen op het terrein van de luchthaven Eelde. Figuur 1 laat de ligging zien van het meetveldje ten opzichte van de start- en landingsbaan.

De WMO (World Meteorological Organization) heeft richtlijnen opgesteld over de wijze waarop gemeten dient te worden. Die staan in de zogenaamde CIMO Guide, officieel geheten WMO Guide to Meteorological Instruments and Methods of Observation. Die richtlijnen worden regelmatig bijgewerkt, de laatste editie stamt uit 2018. In die gids staat het volgende over temperatuurmetingen: Lees verder →

In 2023 en 2024 hebben we in ons land een uitzonderlijk grote hoeveelheid neerslag te verwerken gekregen. In hoog Nederland (vanaf +1m NAP) betekende dit dat het grondwaterpeil op veel plaatsen zo ver steeg dat veel kelders (die normaal droog bleven) nat werden. Ook míjn kelder moest er aan geloven. Ik ging op zoek naar de cijfers.

Tegenwoordig wordt op ruim 320 KNMI-neerslagstations dagelijks de neerslag gemeten met een standaard regenmeter. De aftappingen vinden eenmaal daags plaats om 8.00 uur UTC (9.00 uur lokale tijd in de winter, 10.00 uur lokale tijd in de zomer). Waarnemers geven deze gegevens
Fig.1   Bron: KNMI

In de loop van de tijd zijn er veel meer neerslagstations in ons land geweest, opgeteld in totaal bijna 1000. Vele daarvan zijn vroegtijdig gesloten, zoals op deze lijst te zien is. Behalve de ruim 320 handmatige neerslagstations zijn er op het land nog 33 automatische stations waar ook neerslag gemeten wordt, en nog 14 automatische stations op zee.

Omdat er veel handmatig gemeten neerslagstations zijn is de ruimtelijke dekking zeer goed, zoals figuur 1 laat zien. Een goede ruimtelijke dekking is belangrijk, omdat de neerslag vaak Lees verder →

Fig.1   Bron: AD

Onlangs werd weer een klimaatrecord gevestigd: januari 2025 zou de warmste januarimaand zijn ooit gemeten. Het AD (figuur 1) doet er zelfs een schepje bovenop en meldt dat de ‘recordtemperaturen’ zich voortzetten.

Wat meteen opvalt aan het krantenbericht is het kaartje met dreigende rode kleuren. Helaas is men vergeten om er een legenda bij te plaatsen, zodat volstrekt onduidelijk is wat die kleuren betekenen. Maar dat hindert blijkbaar niet, het gaat hoogstwaarschijnlijk om het schrikeffect. Dat vele rood belooft niet veel goeds.

De bron van dit bericht en de bijgaand plaatjes is het Europese weer-agentschap Copernicus. Dat houdt zich bezig met weersvoorspellingen, maar is ook de producent van ERA5. ERA5 is een zogenaamd reanalyses product, een mix van verschillende weerdata zoals radiosondes, ballonnen, vliegtuigen, boeien, satellieten. Deze gegevens worden dan door het ECMWF-computermodel gevoerd. Doel van die reanalyses is om de nauwkeurigheid van historische weerkaarten te verbeteren en te helpen bij een meer gedetailleerde analyse van verschillende weersystemen in een periode waarin er een groot gebrek was aan computergegevens. ERA5 gaat steeds een paar stapjes terug in de tijd, de huidige Lees verder →

In de recent uitgebrachte KNMI brochure “De Staat van het Klimaat 2024” staan veel tabellen en grafieken, waaronder die van de mondiale zeespiegelstijging:

Fig.1   Data: Frederikse et al 2020/NASA

De zeespiegelhoogte wordt (al sinds de 19^e eeuw) gemeten met zogenaamde getijdenstations langs de kusten. Sinds 1993 wordt de zeespiegelhoogte ook gemeten met behulp van satellieten. Tot voor kort was het zo dat de fysieke metingen met getijdenstations niet matchten met die van de satellieten. In de satellietdata stijgt de zeespiegel ongeveer 2x zo snel als in de getijdendata. Dat is opvallend. Maar in de KNMI grafiek lijkt die discrepantie tussen getijdendata en satellietdata verdwenen. Dat komt omdat de getijdendata in de grafiek begin jaren ’90 een versnelling laten zien.

Het KNMI schrijft: “De snelheid van de wereldwijde zeespiegelstijging is de laatste 30 jaar meer dan verdubbeld van 2,1 millimeter per jaar in 1993 tot 4,5 millimeter per jaar in 2023. Ook langs de Nederlandse kust gaat de zeespiegelstijging steeds sneller.” Een versnelling in de zeespiegelstijging begin jaren ’90 moet terug te zien zijn in de meetgegevens van getijdenstations.

Laten we eerst eens kijken naar de zeespiegelstijging langs de Nederlandse kust. Er zijn 6 hoofdstations langs de kust waar Rijkswaterstaat al vanaf medio 19^e eeuw meet. Ik kijk -zoals ook in de KNMI grafiek- naar de meetreeksen van die 6 stations vanaf 1900: Lees verder →

Wetenschapsjournalist Simon Rozendaal, chemicus van huis uit, werkte van 1977 tot 1986 hij bij NRC Handelsblad, waarvoor hij de wetenschapsbijlage opzette. Daarna was hij tot zijn pensionering in 2017 wetenschapsredacteur van Elsevier. In die periode schreef hij ook regelmatig over klimaatverandering.

In 2024 beschrijft hij in zijn boek ‘Paniek om Niets – Hoe de meetrevolutie onze angsten aanwakkert’ hoe actiegroepen, politici én sommige media ons bang maken voor vervuiling en giftige stoffen, terwijl er weinig tot niets aan de hand is. Zijn verhaal heeft vele raakvlakken met de discussies over klimaat en energietransitie. Rozendaal had recent een gesprek met Coen de Jong in het kader van Wynia’s Week. Dat gesprek is opgenomen en heeft geleid tot een erg interessante podcast en video. De video ziet u hieronder, aanbevelenswaardig!

Enkele dagen geleden werd ik door een lezer attent gemaakt op een opvallend artikel op de website van het KNMI dat zo begint:

Fig.1   Bron: KNMI

Nu is het algemeen bekend dat het de afgelopen decennia op aarde warmer is geworden, ook in Nederland. Die opwarming van Nederland en de rest van West Europa is vooral het gevolg van het feit dat we vanaf 1980 opvallend veel meer zonlicht binnen hebben gekregen (zie o.a. hier)  en de grootschalige luchtcirculatie gewijzigd is (de shift, zie o.a. hier).

Bovendien is de aarde als geheel ook wat warmer geworden, en als het overal om ons heen wat warmer geworden is dan is het begrijpelijk dat de aangevoerde lucht van buiten Nederland ook wat warmer is.

Maar de kop van het artikel trok vooral mijn aandacht: is de opwarming in het winterhalfjaar (oktober t/m maart) werkelijk het sterkst bij NO wind? NO wind in de winter associeer ik met lage temperaturen en Elfstedentochten, en beide verschijnselen zijn in ons land de afgelopen jaren zeldzaam geworden. Dat komt vooral doordat w ’s winters meer maritieme lucht binnen krijgen. En lucht van zee in de winter is zachte lucht.

Fig.2   Bron: KNMI

De figuur waarnaar Lees verder →

Enkele weken geleden schreef ik over de recente ontwikkelingen van de Energiewende in Duitsland. In deze bijdrage hetzelfde onderwerp, met een terugblik op de energiemarkt van Duitsland gedurende de afgelopen maand.

Fig.1   Bron: Agora

In bovenstaande grafiek zijn voor de periode 23 december 2024 t/m 21 januari 2025 in Duitsland aangegeven de elektriciteitsvraag (rode lijn) en de bijdrage aan die vraag door de zogenaamde ‘duurzame’ energiebronnen. Duurzaam tussen aanhalingstekens omdat met name zonne-energie en windenergie helemaal niet zo duurzaam zijn. Kijk alleen al eens naar het gebruik van grondstoffen en de energie die nodig is om de molens en panelen te produceren. En ‘biomassa’ betekent zoals bekend is vooral bomen verstoken (met dank aan de EU en Frans Timmermans).

Alles wat tussen de rode lijn en het gele vlak wit is, is het tekort aan elektriciteit als Duitsland alleen aangewezen zou zijn geweest op die ‘duurzame’ energiebronnen. Maar gelukkig zijn er ook (nog) fossiele energiebronnen:

Fig.2   Bron: Agora

Figuur 2 laat zien dat Lees verder →