Fig.1 Bron: Telegraaf
Afgelopen vrijdag 13 juni 2025 werd op station De Bilt door het KNMI de eerste tropische dag gemeten met een maximum dagtemperatuur (Tx) van 31,8 °C. Een Tx van 30 °C of hoger wordt in Nederland een tropische dag genoemd. Nu werden op diezelfde dag in ons land op wel meer plaatsen temperaturen gemeten van 30 °C of hoger, maar die van De Bilt heeft een bijzondere status omdat alleen op dat station bepaald wordt of we te maken hebben met een hittegolf. Die 30,1 graden in het weerbericht (figuur 1), dat was om 12:30 uur. De Tx (maximum dagtemperatuur) liep in de loop van de middag op tot 31,8 °C.
Het weerbericht van de Telegraaf op 13 juni (gebaseerd op Weeronline) was wat langer dan ik in figuur 1 heb weergegeven, maar in die twee alinea’s staan voldoende opmerkelijke dingen om even bij stil te staan. Zo valt op dat gesproken wordt van de ‘klimaatperiode 1995-2024, wat ongewoon is. Het KNMI en vele andere organisaties hanteren voor een klimaatperiode als beginjaar altijd 1961, 1971 et cetera. Dus de meest recente klimaatperiode is 1991-2020.
Bovendien wordt er gesproken van een ‘gemiddelde eerste officiële tropische dag’ op 30 juni, wat me onzin lijkt. Beter lijkt me om te kijken hoeveel eerste tropische dagen in de periode van 1901 t/m 2024 er vroeger in het jaar vielen dan 13 juni en hoeveel later. Van de 99 eerste tropische dagen vielen er 29 vroeger dan 13 juni en 70 later dan 13 juni. Die 13 juni van 2025 is dus helemaal geen opzienbarend vroege datum voor een tropische dag. Verder vermeldt het weerbericht dat de ‘meest vroege’ (=vroegste) tropische dag op 9 mei 1976 gemeten werd. Ik kom uit op 1916, toen de eerste tropische dag in De Bilt gemeten werd op 5 mei. Hoe kan dat?
Fig.2 Data: KNMI
Figuur 2 toont het aantal op station De Bilt gemeten tropische dagen per jaar vanaf 1901 t/m 2024. Jaren met tropische dagen zijn – op de periode 1950-1990 na – redelijk gelijkmatig verdeeld in de tijd. Wel is er sprake van een toename van het aantal tropische dagen per jaar vanaf de jaren 1990. Het jaar 1947 steekt er echter met kop en schouders bovenuit met 18 tropische dagen, gevolgd door het jaar 1976 met 14 tropische dagen.
Fig.3 Data: KNMI daggegevens
Dat beeld wordt anders als we niet de gemeten data gebruiken, maar de in 2016 door het KNMI gecorrigeerde/gehomogeniseerde cijfers. Ik schrijf hier expres cijfers omdat er na homogenisatie geen sprake meer is van meetgegevens. Dat zijn de gehomogeniseerde data van 1901 tot 1 september 1951. Figuur 3 toont het resultaat van die homogenisatie voor het aantal tropische dagen per jaar.
Ik heb de periode waarin de data gehomogeniseerd zijn in de grafiek aangegeven. Door die homogenisatie werd het aantal tropisch dagen van 1901-1951 teruggebracht van 164 naar 60! Vergelijk de figuren 2 en 3 met elkaar. Verder zorgt die homogenisatie ervoor dat de toename van het aantal tropische dagen in figuur 3 veel groter lijkt dan in figuur 2.
Waarom heeft het KNMI die extreme correctie toegepast? Omdat er in 1950 en 1951 sprake was van een verplaatsing van de meetlocatie en wijziging van het instrumentarium. Dergelijke veranderingen hebben altijd invloed op de meetresultaten. De enige zuivere oplossing is in dergelijke gevallen dan om de oude tijdreeks af te sluiten en een nieuwe te starten. Maar instituten als het KNMI zijn dol op lange tijdreeksen en trachten daarom door homogenisatie (vaak ingewikkelde statistische bewerkingen) beide reeksen aan elkaar te ‘plakken’.
Fig.4
Over die opmerkelijke homogenisatie van De Bilt is tweemaal wat geschreven. In 2019 verscheen het bovenstaande rapport dat uitgebreid de homogenisatie uit 2016 beschrijft. Dat Nederlandstalige rapport is hier downloadbaar. Dat rapport werd in 2021 gevolgd door een peer reviewde publicatie getiteld “Reassessment of the homogenization of daily maximum temperatures in the Netherlands since 1901”. Beide publicaties tonen aan dat de homogenisatie van de temperaturen in De Bilt niet deugt.
Helaas is het zo dat tegenwoordig op de webpagina van de KNMI daggegevens alleen de gehomogeniseerde cijfers beschikbaar zijn. Het zou fair zijn als het KNMI ook de ‘niet gecorrigeerde’ temperatuurdata van station De Bilt zou tonen, in elk geval totdat die homogenisatie uit 2016 gecorrigeerd is.