In 2014 werden in Nieuw Zeeland de eerste klimaatvluchtelingen ter wereld erkend. Die kwamen van Tuvalu, een eilandengroep tussen Australië en Hawaï. Het gezin was gevlucht omdat Tuvalu kopje onder ging vanwege de zeespiegelstijging. Tuvalu bestaat uit een aantal koraaleilanden, sommige in de vorm van een atol. Koraaleilanden steken vanwege hun ontstaan slechts enkele meters boven het wateroppervlak uit.

De zeespiegel stijgt al sinds het einde van de laatste ijstijd. De afgelopen ruim 100 jaar met een gemiddelde snelheid van zo’n 18 cm/eeuw. Sinds 1993 kunnen we de hoogte van de zeespiegel ook meten met satellieten. Op het kaartje hieronder is te zien dat die zeespiegelstijging heel erg ongelijk verdeeld is over de aarde. Die regionale verschillen kunnen variëren van -15 mm tot + 15 mm per jaar. De westzijde van de Grote Oceaan kent in de periode vanaf 1993 de sterkste stijging.

Bron: Copernicus EU

Die regionale verschillen zijn het gevolg van natuurlijke processen zoals veranderende windpatronen en zeestromen. Een voorbeeld daarvan is de opmerkelijk grote stijging van de zeespiegel in grote delen van de westelijke Grote Oceaan (gevolg van El Niño en de Pacific Decadal Oscillation) en de Indische Oceaan. Maar ook verticale bewegingen van de aardkorst als gevolg van platentektoniek (in o.a. Japan) en veranderende landijsmassa’s (glacial isostatic adjustment (GIA):  o.a. Scandinavië) hebben invloed op het zwaartekrachtveld en hoogte van de oceaanbodem en daarmee op de zeespiegel. Een dergelijke ruimtelijk ongelijkmatige spreiding van zeespiegelveranderingen kan soms wel decennialang voortduren.

Het gebied in het westelijk deel van de Grote Oceaan dat oranje gekleurd is wordt de Warm Pool genoemd. Tuvalu ligt op de rand van dit gebied. De zeespiegel is daar sinds begin jaren ’90 harder gestegen dan het gemiddelde zeeniveau. Oorzaak is waarschijnlijk een intensivering van de passaatwinden ter plekke (Merrifield 2011).

De president van de Maldiven, een koraaleilandenrijk in de Indische Oceaan en geomorfologisch vergelijkbaar met Tuvalu, orkestreerde in 2009 een fraai toneelstukje door een foto (hierboven) te laten verspreiden van hem achter een bureau op de zeebodem. De foto ging de hele wereld over en was voor velen het bewijs dat vanwege opwarming hele eilandgroepen in het kolkende water verdwenen. Al snel bleek dat de show vooral bedoeld was om geldstromen op gang te brengen van de ‘daders’ van dit alles (lees: de rijkere landen) naar de Maldiven.

Nu is in het recente verleden dat ‘onder water verdwijnen’ van Tuvalu al enkele malen door wetenschappelijk onderzoek naar het rijk der fabelen verwezen. In 2010 publiceerden Webb en Kench over dit onderwerp. Conclusie: 86% van de eilanden had nergens last van. In een artikel in Science van 1 augustus 2014 van Christopher Pala trekt hij nog eens recente publicaties na over de stijgende zeespiegel en het naderende einde van atollen. Conclusie: er is geen enkele aanwijzing dat atollen en andere lage eilanden de zeespiegelstijging niet kunnen bijhouden. De groei van koraalriffen in combinatie met sedimentatieprocessen zorgen er voor dat deze eilanden op hoogte blijven en de zeespiegelstijging makkelijk bij kunnen houden.

Bron: Kench et al

In een recente publicatie van Kench et al (2018) worden de resultaten bekend van hun onderzoek naar de invloed van de zeespiegelstijging op de eilanden van Tuvalu tussen 1971 en 2014. Dat is gebeurd aan de hand van recente satellietopnames. In de grafiek hierboven is het resultaat te zien voor de 9 grootste eilanden. De sedimentatie (aanwas) is op 8 van de 9 eilanden groter dan de erosie (afbraak). Voor alle 101 eilanden is er sprake van een netto aanwas van 2,9%. 74% van alle eilanden toonde een toename van het oppervlak, 27% een afname.

Hieronder satellietopnames van de veranderingen van de kustlijn vanaf 1971op enkele eilanden.
Bron: Kench et al

De onderzoekers verwachten voor de komende decennia weliswaar voortgaande erosie van de kleinste zandeilanden (< 1 ha), die onbewoond zijn, maar een voortzetting van de groei van de meeste van de grotere eilanden en stabiliteit op de platvorm koraalrif-eilanden. Die laatste twee zijn de eilanden met het overgrote deel van de bewoning. Conclusie: voor de komende eeuw is de bewoonbaarheid van de eilandengroep gewaarborgd.

Alweer een alarmistische ballon doorgeprikt. De ‘klimaatmigranten’ kunnen met een gerust hart weer naar huis.